dinsdag 6 april 2010

dinsdag 12 januari 2010

Dubbel bundel anatomische voorste kruisband reconstructie

Recent gepubliceerd in het Nederlands Tijdchrift voor Orthopedie als eerste publicatie op dit gebied (NtvO 2009; 16(4): 60-67

ORIGINEEL ARTIKEL: Dubbel bundel anatomische voorste kruisband reconstructie.


AUTEURS: M.Vischjager,T. C. B. Binkhorst, C. J. Wilson, A.W.F.M. Fiévez.


Dr. M.Vischjager, orthopedisch chirurg, T. C.B. Binkhorst, fysiotherapeut, C.J. Wilson, fysiotherapeut, drs. A.W.F.M. Fiévez, orthopedisch chirurg,Medinova Kliniek Zestienhoven, Rotterdam, Vliegveldweg 65, 3043 NT Rotterdam.
Correspondentie: dr. M.Vischjager. E-mail: mvischjager@medinova.com


Samenvatting

Inleiding. Voorste kruisband reconstructie (VKB) is de zesde meest uitgevoerde orthopedische procedure in Nederland. Na de toepassing van de conventionele enkel bundel VKB reconstructie heeft bijna 30% van de individuen nog een persisterende pivot shift. Nog geen 70% keert terug op het oude sport niveau en 90% heeft na een follow-up van 6,5 jaar radiologisch degeneratieve afwijkingen. Als gevolg van de niet altijd gunstige resultaten van een enkel bundel VKB reconstructie is er een toenemende belangstelling om beide anatomische bundels van de VKB te reconstrueren.
Methoden en patiënten. In de periode van 1 juli 2007 tot 1 februari 2008 werden in de kliniek Zestienhoven te Rotterdam 185 VKB reconstructies uitgevoerd. In een pilot-studie werden 13 patiënten geincludeerd waarbij een dubbel bundel voorste kruisband reconstructie werd uitgevoerd. Er bleven 10 patiënten over voor analyse. Ter vergelijking werden uit ons bestand van patiënten waarbij een conventionele voorste kruisband reconstructie werd uitgevoerd tien patiënten geselecteerd met vergelijkbare leeftijd opbouw, geslacht en follow-up duur. Bij alle patiënten werden pre- en postoperatief klinische parameters vastgelegd en werden Lysholm, IKDC en Tegner scores afgenomen. De KT 1000 test werd eveneens bij alle patiënten preoperatief en bij de follow-up afgenomen. Daarnaast werden bij de follow-up functionele testen uitgevoerd (single leg hop, triple hop en figure eight hop). Resultaten. De gemiddelde leeftijd in de dubbel bundel en enkel bundel groep was resp. 35 (24-43) en 28 (23-43) jaar. De gemiddelde follow-up duur was resp. 17 (12-25) en 18 (14-25) maanden. De Lysholm, IKDC en Tegner scores lieten geen verschillen zien tussen de twee groepen. In de dubbel bundel groep waren er 0/10 patiënten met een graad 3 pivot shift vs. 3/10 in de enkel bundel groep. Anterieure verplaatsing gemeten met de KT 1000 arthrometer was 0,4 +/- 1,3 mm in de dubbel bundel groep vs. 2,0 +/- 4,2mm in de enkel bundel groep. De functionele testen toonden geen verschillen in de twee groepen. Discussie. De huidige methoden om de VKB te reconstrueren zijn niet optimaal om de met name rotatoire stabiliteit van de knie te herstellen en de lange termijn gezondheid van het kniegewricht te waarborgen. Klinische studies moeten aantonen dat de anatomische dubbel bundel VKB reconstructie kosteneffectief is, een beter herstel en terugkeer naar het oude sportieve niveau bewerkstelligt en het ontstaan van arthrose op de midden lange termijn reduceert.


Inleiding

In de kliniek Zestienhoven worden jaarlijks meer dan vijfhonderd voorste kruisband (VKB) reconstructies uitgevoerd. Aangemoedigd door de wereldwijde ontwikkelingen op het gebied van anatomische reconstructie van de voorste kruisband1 zijn wij medio 2007 begonnen de VKB te reconstrueren door middel van een anatomische dubbel bundel techniek.
De VKB reconstructie is de zesde meest uitgevoerde orthopedische procedure in Nederland. Momenteel is de transtibiale benadering de meest toegepaste techniek om de VKB te reconstrueren. Het gebruik van de transtibiale tunnel om de femorale tunnel te creëren kan resulteren in een relatieve hoge femorale tunnel positionering waardoor de normale anatomie van de VKB niet wordt hersteld. Conventionele enkel bundel VKB reconstructie herstelt over het algemeen wel de anteroposterieure translatie maar de rotatoire instabiliteit niet of onvolledig2. Na de toepassing van de conventionele enkel bundel VKB reconstructie heeft bijna 30% van de individuen nog een persisterende pivot shift. Nog geen 70% keert terug op het oude sport niveau en 90% heeft na een follow-up van 6,5 jaar radiologisch degeneratieve afwijkingen3. Dus de momenteel gangbare enkel bundel reconstructie is niet optimaal om de stabiliteit van de knie zodanig te herstellen dat patiënten weer kunnen terugkeren naar hun voormalige activiteiten en participatie niveau dan wel om arthrose van het kniegewricht op de langere termijn te voorkomen.
Als gevolg van de niet altijd gunstige resultaten van een enkel bundel VKB reconstructie is er een toenemende belangstelling ontstaan om beide anatomische bundels van de VKB te reconstrueren. Er zijn diverse biomechanische en klinische studies geweest die de resultaten na dubbel bundel VKB reconstructie hebben onderzocht4-10. Over het algemeen hebben biomechanische studies aangetoond dat een dubbel bundel VKB reconstructie superieur is ten opzichte van een enkel bundel VKB reconstructie terwijl het klinische bewijs nog niet onomstotelijk kan worden vastgesteld. In dit artikel publiceren wij over onze eerste ervaringen en resultaten na een dubbel bundel VKB reconstructie.

Het anatomische concept

Het herstel van de normale anatomie is vereist om de normale functie van het kniegewricht te herstellen (figuur 1). Of de toevoeging van een extra bundel extra stabiliteit oplevert is mogelijk niet de uiteindelijke vraag. Belangrijk is om het anatomische concept te begrijpen of men nu een enkele bundel reconstructie verricht of een augmentatie. Het principe dat onze huidige benadering tot VKB reconstructie leidt kan worden gekarakteriseerd als “anatomische reconstructie”.
Om de VKB anatomie te herstellen moeten eerst de origo en insertie van de anteromediale (AM) bundel en de posterolaterale (PL) bundel worden geïdentificeerd11-15. Anatomische herkenningspunten, zoals benige ribbels die weke delen structuren omgeven en de achtergebleven resten van de VKB geven belangrijke aanwijzingen over de natieve aanhechtingsplaatsen. De recent geïdentificeerde linea intercondylare laterale welke ook bekend staat als de “residents ridge” en de linea bifurcata laterale zijn ossale herkenningspunten om de femorale aanhechtingsplaatsen van de AM en PL bundels te identificeren16. De linea intercondylare laterale is de anterieure (of superieure met de knie in 90° flexie ) grens van de fossa waar de VKB insereert in de laterale femurcondyl. De linea bifurcata laterale scheidt de fossa in de insertie plaatsen voor de AM en PL bundel (figuur 2). Ook voor de identificatie van de tibiale insertie zijn de resten van de VKB, de omgevende weke delen structuren en de eminentiae belangrijke anatomische herkenningpunten (figuur 3). Teveel verwijderen van kruisband resten of bot moet dan ook worden vermeden om de essentiële weke delen en benige anatomische herkenningspunten te preserveren.
Anatomische VKB reconstructie vereist een individuele benadering die rekening houdt met de anatomische variatie van iedere patiënt17. Juiste tunnel plaatsing, het voorkomen van “mismatching” (zie discussie) en het aanbrengen van de juiste spanning blijken van groot belang te zijn om succesvolle resultaten te bereiken18-20.


Patiënten en methode

Patiënten

In de periode van 1 juli 2007 tot 1 februari 2008 werden in de kliniek Zestienhoven 185 primaire VKB reconstructies verricht waarvan 13 dubbel bundel VKB reconstructies. Er bleven 10 patiënten over voor analyse. Twee patiënten waren inmiddels vertrokken naar het buitenland en een andere patiënt was verhuist en niet meer te traceren. Ter vergelijking werden uit ons bestand van patiënten waarbij een conventionele voorste kruisband reconstructie werd uitgevoerd tien patiënten geselecteerd met vergelijkbare leeftijd opbouw, geslacht en follow-up duur. Bij alle patiënten werden preoperatief en bij follow up klinische parameters vastgelegd en werden IKDC, Tegner, Lysholm scores afgenomen. Tevens werd de KT 1000 test bij alle patiënten preoperatief en bij de follow-up afgenomen. Daarnaast werden bij de follow-up functionele tests uitgevoerd te weten de “single leg hop”, “triple hop” en “figure eight jump”.

Operatietechniek dubbel bundel voorste kruisband reconstructie

Er werd een standaard opstelling gebruikt voor een arthroscopische knie procedure. Voor een dubbel bundel voorste kruisband reconstructie werden de autologe semitendinosus- en de gracilis pezen gewonnen. De semitendinosus pees werd gebruikt voor de AM bundel en de gracilis pees voor de PL bundel. De anatomische aanhechtingsplaatsen werden geïdentificeerd en gemarkeerd. Aangezien deze zgn. footprints twee tunnels moeten herbergen dienen deze van een minimale lengte te zijn. Wanneer deze aanhechtingsplaatsen meer dan 16 mm waren werden vier onafhankelijke gescheiden tunnels geboord ter plaatse van de femorale- en tibiale anatomische aanhechtingsplaatsen van de AM en PL bundels. De femorale tunnels werden met behulp van standaard richtinstrumenten via een lage anteromediale portal divergerend gepositioneerd met de knie in 110 - tot 120 graden flexie. Voor visualisatie werd een additionele hoge anteromediale portal gecreëerd. De tibiale tunnels werden vervaardigd door middel van een speciaal ontwikkeld dubbel tunnel tibiaal richt instrument (Smith & Nephew, Andover, MA) welke ervoor zorgt dat de tunnels reproduceerbaar en convergerend in de tibiale footprint uitkomen. De femorale fixatie werd extracorticaal uitgevoerd (Endobutton®, Smith & Nephew, Andover, MA). De tibiale fixatie werd verricht met bioresorbeerbare interferentie schroeven (Arthrex®, Naples, FL). De anteromediale en posterolaterale bundel werden onder voorspanning gefixeerd bij resp. 40 en 10 graden flexie. De nabehandeling vond plaats volgens een standaard in de kliniek vigerend fysiotherapie protocol; geleidelijke opbouw van belasting op geleide van pijn, musculaire controle en mobiliteit, de volgende fase wordt gestart wanneer de voorgaande is afgerond, rotaties worden de eerste 3 maanden afgeraden, en hervatting van contactsporten niet eerder dan 9 maanden postoperatief.


Resultaten

Tien patiënten waarbij een dubbel bundel voorste kruisband reconstructie werd uitgevoerd en tien patiënten waar bij een conventionele enkel bundel VKB reconstructie werd uitgevoerd waren beschikbaar voor analyse (tabel 1). De gemiddelde leeftijd was resp. 35 (25-43) en 28 jaar (23-43). De gemiddelde follow-up duur was resp. 17 (12-25) en 18 (14-25) maanden.
De patiënt gebonden subjectieve questionnaires lieten ten tijde van follow-up geen verschillen zien tussen de twee groepen. In de postoperatieve actieve en passieve flexie en extensie waren er geen verschillen tussen de twee groepen. De pivot shift test liet betere resultaten zien in de dubbel bundel groep. Met name de graad 3 pivot shift kwam in deze groep postoperatief niet meer voor. De KT 1000 test toonde in de dubbel bundel groep gemiddeld een mindere anterieure verplaatsing dan in de enkel bundel groep. Daarbij was de spreiding kleiner in de dubbel bundel groep. De functionele testen toonden geen verschillen in de twee groepen.


Discussie

Dubbel bundel voorste kruisband (VKB) reconstructie wordt in toenemende mate uitgevoerd om de resultaten na een VKB reconstructie te verbeteren1,6. De VKB bestaat uit twee bundels; een in diameter enigszins grotere anteromediale (AM) bundel en een kleinere posterolaterale (PL) bundel genoemd naar hun op de tibia corresponderende aanhechtingsplaatsen. Deze afzonderlijke bundels dragen op synergistische wijze bij aan de stabiliteit van de knie. Wanneer de knie geflecteerd wordt krijgt de femorale origo van de VKB een meer horizontale oriëntatie; hierdoor wordt PL bundel lakser, de AM bundel blijft isometrisch . De AM bundel is verantwoordelijk voor de anteroposterieure stabiliteit terwijl de PL bundel de knie stabiliseert tegen zowel anteroposterieure als rotatoire krachten12,13.
De literatuur laat zien dat een significant aantal conventionele enkel bundel VKB reconstructies minder gunstige resultaten tonen10. Bovendien heeft de conventionele VKB reconstructie niet geleid tot preventie van vroege arthrose en is er groeiend bewijsmateriaal dat de traditionele enkel bundel VKB reconstructie onder condities van functionele belasting niet de normale knie arthrokinematica herstelt4,7. VKB reconstructie leidt in veel gevallen tot abnormale interne rotatie tijdens normale dagelijkse activiteiten zoals lopen en rennen.
Diverse onderzoekers hebben zowel in kadaver onderzoek als in klinisch onderzoek aangetoond dat een anatomische dubbel bundel VKB reconstructie superieur is aan de conventionele niet anatomische technieken16. Zo werd aangetoond dat bij een dubbel bundel VKB reconstructie significant grotere tibiofemorale contact oppervlakken werden gerealiseerd met als gevolg lagere drukken op het kraakbeenoppervlak. Dit zou na een VKB reconstructie een reducerende invloed kunnen hebben op de ontwikkeling van arthrose op de langere termijn21.
Klinische data welke duidelijk de superioriteit van de dubbel bundel reconstructie aantonen ontbreken nog door de afwezigheid van goed gecontroleerde klinische onderzoeken. De schaarse beschikbaarheid van betrouwbare en valide uitkomst maten zoals het objectief vaststellen van rotatie stabiliteit maakt het moeilijk om de verschillende technieken van VKB reconstructie te vergelijken. Dit wordt verder bemoeilijkt doordat de positie van de tunnels veelal worden gedocumenteerd door middel van de onnauwkeurige en niet reproduceerbare “o’clock” methode en dan nog zonder hierbij de mate van knie flexie te betrekken. In slechts enkele studies wordt de tunnel positie gedocumenteerd door middel van objectieve methoden zoals 3D CT of arthroscopische beelden.
Enkel bundel VKB reconstructie lijkt dus onvoldoende om de gecombineerde krachten van interne rotatie en valgus momenten te weerstaan, terwijl een dubbel bundel reconstructie door de toevoeging van een PL bundel aan een AM bundel een betere biomechanische uitkomst kan bewerkstelligen vooral bij rotatoire belastingen.
Contra-indicaties, behalve een te kleine “footprint”, voor het plaatsen van een dubbel bundel VKB reconstructie werden niet beschreven. Wanneer de femorale origo en de tibiale insertie te weinig ruimte bieden voor twee tunnels wordt geadviseerd een anatomische centraal in de “footprint” geplaatste enkel bundel reconstructie uit te voeren 22-26. Dit blijkt in 10% to 20% van de gevallen nodig te zijn. Na identificatie van de femorale origo en tibiale insertie plaatst men zowel tibiaal als femoraal een centrale tunnel tussen de AM- en PL bundel insertie met het risico op een “mismatch” wanneer dit niet correct wordt uitgevoerd. De femorale tunnel kan meestal niet juist gepositioneerd worden via een transtibiale tunnel maar wel via een lage anteromediale portal waarbij de knie maximaal moet worden geflecteerd om tunnel uitbraak te voorkomen. Een relatieve contra-indicatie vormt adipositas als gevolg waarvan de knie niet voldoende geflecteerd kan worden om de femorale tunnel te positioneren22.
Deze studie moet worden gezien als een preliminaire weergave van onze eerste praktische ervaringen met een nieuwe techniek. De resultaten verkregen na vergelijking met een vergelijkbare groep in leeftijd en geslacht komen ondanks de kleine groepen overeen met de resultaten verkregen in de literatuur; de objectieve(re) gegevens spreken in het voordeel van een dubbel bundel VKB reconstructie de subjectieve niet. Wat in deze studie vooral opviel was dat de ernstige pivot shift welke in drie van de tien gevallen aanwezig was in de enkel bundel groep niet meer werd waargenomen in de dubbel bundel groep. Dit is eveneens in overeenstemming met de literatuur en dit is precies wat de voorstanders van de dubbelbundel techniek beogen te bereiken.
Als gevolg van de technische moeilijkheidsgraad en het ontbreken van bruikbare instrumenten heerst er nog veel scepsis ten aanzien van de dubbel bundel voorste kruisband reconstructie. De uitspraak “double bundle is double trouble” is dan ook veelzeggend. Aangepaste instrumenten en technieken zijn in ontwikkeling om de reproduceerbaarheid te bevorderen en het verondersteld verhoogde complicatie risico te vermijden27-29.
Samenvattend zijn de huidige methoden om de VKB te reconstrueren niet optimaal om de anatomie te herstellen en de lange termijn gezondheid van het kniegewricht te waarborgen. Anatomische reconstructie van de VKB met een enkele bundel dan wel met multipele bundels zal waarschijnlijk leiden tot betere uitkomsten. Kosteneffectiviteit studie laat zien dat het aantal benodigde materialen bij de dubbel bundel reconstructie hoger ligt30. Uitkomst studies moeten laten zien dat de dubbel bundel VKB reconstructie kosteneffectief is ten aanzien van een beter herstel en terugkeer naar het oude sportieve niveau en een reductie van het aantal recidieven dan wel een gereduceerd complicatie risico. Radiografische stereophotogrammametische analyse (RSA) is een veelbelovende onderzoek methode om de arthrokinematica van de knie te evalueren gedurende algemene dagelijkse activiteiten, rennen en springen. Een andere betrouwbare methode om de effecten van VKB reconstructie te evalueren is hoge resolutie MRI onderzoek waarmee vroege tekenen van kraakbeen verlies en degeneratieve afwijkingen kunnen worden vastgesteld.
In deze preliminaire studie is een voordeel waarneembaar ten opzichte van de conventionele techniek. De resultaten tot dusver betreffen een pilot serie en kunnen dus beïnvloed zijn door de leercurve. Toch zijn de verkregen resultaten in de dubbel bundel groep zeker niet slechter. De postoperatieve pivot shift welke de dubbel bundel techniek beoogt te verminderen blijkt in mindere mate aanwezig te zijn. De meer objectieve uitkomst van de KT-1000 arthrometer spreekt ook in het voordeel van een dubbel bundel VKB reconstructie. Deze uitkomsten hebben ons voorlopige vertrouwen in deze techniek versterkt. Momenteel zijn er voorbereidingen in onze kliniek gaande om een gerandomiseerd gecontroleerd klinisch onderzoek te verrichten waarbij dubbel bundel VKB reconstructie zal worden vergeleken met centraal geplaatste enkelbundel VKB reconstructie. Graag berichten wij u bij een volgende gelegenheid over de resultaten van deze studie.


Abstract

Introduction. Anterior cruciate ligament (ACL) reconstruction is the sixth most performed orthopedic procedure. After conventional single bundle ACL reconstruction 30% of individuals show a persisting pivot shift. Only 70% return to their previous level of activity and at mid-term follow up 90% show radiologic evidence of degenerative change. As a result of these less than favourable results there is an increasing interest to reconstruct both the anatomic bundles of the ACL. Patients and methods. In the period between July 1st 2007 until February 1st 2008 185 ACL reconstructions were performed in our institution. Of these 13 patients underwent a double bundle ACL reconstruction and were enrolled in a pilot studie. Ten patiënts were available for analysis and were paired to ten patients with similar age en gender who received a conventional ACL reconstruction during the same period. All patients filled out pre- and postoperative IKDC, Lysholm and Tegner score questionaires and clinical parameters were recorded. KT 1000 arthrometer analysis was performed pre- and postoperatively in all patients. At follow-up functional tests were performed by all patients (single leg hop, triple hop and figure eight jump). Results. The average age in the double and single bundle group was 35 (25-43) and 28 (23-43) years resp. The average follow up was 17 (12-25) and 18 (14-25) months resp. The subjective questionnaires showed no differences in the two groups. In the single bundle group 3/10 patients had a grade 3 pivot shift vs. 0/10 in the double bundle group. The anterior displacement measured by the KT 1000 arthrometer was 0.4 +/- 1.3 mm in the double bundle group vs. 2.0 +/- 4.2 mm in the single bundle group. The functional tests showed no differences between the two groups. Discussion. Current methods to reconstruct the ACL are not optimal to restore knee stability and prevent deterioration of the knee joint homeostasis. Clinical studies need to demonstrate that anatomical double bundle reconstruction is cost effective, ensures better recovery and return to pre injury level and reduces the development of osteoarthritic disease.


Referenties

1. Kondo E, Yasuda K, Azuma H, Tanabe Y, Yagi T.Prospective clinical comparisons of anatomic double-bundle versus single-bundle anterior cruciate ligament reconstruction procedures in 328 consecutive patients.Am J Sports Med 2008; 36:1675-87.

2. Zelle BA, Brucker PU, Feng MT, Fu FH. Anatomical double-bundle anterior cruciate ligament reconstruction. Sports Med 2006; 36: 99-108.

3. Lee DY, Karim SA, Chang HC. Return to sports after anterior cruciate ligament reconstruction - a review of patients with minimum 5-year follow-up.
Ann Acad Med Singapore 2008;37: 273-8.

4. Yagi M, Kuroda R, Nagamune K, Yoshiya S, Kurosaka M.Double-bundle ACL reconstruction can improve rotational stability.Clin Orthop Relat Res 2007;454:100-7.

5. Muneta T, Koga H, Mochizuki T, Ju YJ, Hara K, Nimura A, Yagishita K, Sekiya I.A prospective randomized study of 4-strand semitendinosus tendon anterior cruciate ligament reconstruction comparing single-bundle and double-bundle techniques.
Arthroscopy 2007; 23:618-28.

6. Siebold R, Dehler C, Ellert T.Prospective randomized comparison of double-bundle versus single-bundle anterior cruciate ligament reconstruction.Arthroscopy 2008; 24:137-45.

7. Streich NA, Friedrich K, Gotterbarm T, Schmitt H. Reconstruction of the ACL with a semitendinosus tendon graft: a prospective randomized single blinded comparison of double-bundle versus single-bundle technique in male athletes. Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc 2008; 16: 232-8.

8. Radford WJ, Amis AA, Kempson SA, Stead AC, Camburn M.A comparative study of single- and double-bundle ACL reconstructions in sheep.
Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc 1994; 2:94-9.
9. Sbihi A, Franceschi JP, Christel P, Colombet P, Djian P, Bellier G. Anterior cruciate ligament reconstruction: biomechanical comparison on cadaver specimens using a single or double hamstring technique.Rev Chir Orthop Reparatrice Appar Mot 2004; 90: 643-50.

10. Meredick RB, Vance KJ, Appleby D, Lubowitz JHOutcome of single-bundle versus double-bundle reconstruction of the anterior cruciate ligament: a meta-analysis. Am J Sports Med 2008: 36; 1414-21.

11. Zantop T, Diermann N, Schumacher T, Schanz S, Fu FH, Petersen W. Anatomical and nonanatomical double-bundle anterior cruciate ligament reconstruction: importance of femoral tunnel location on knee kinematics. Am J Sports Med 2008; 36: 678-85.

12. Siebold R, Ellert T, Metz S, Metz J.Femoral insertions of the anteromedial and posterolateral bundles of the anterior cruciate ligament: morphometry and arthroscopic orientation models for double-bundle bone tunnel placement--a cadaver study.
Arthroscopy 2008; 24:585-92.

13. Steckel H, Musahl V, Fu FH.The femoral insertions of the anteromedial and posterolateral bundles of the anterior cruciate ligament: a radiographic evaluation. Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc 2009; 30.

14. Siebold R, Ellert T, Metz S, Metz J. Tibial insertions of the anteromedial and posterolateral bundles of the anterior cruciate ligament: morphometry, arthroscopic landmarks, and orientation model for bone tunnel placement.Arthroscopy. 2008; 24:154-61.

15. Lorenz S, Elser F, Mitterer M, Obst T, Imhoff AB.Radiologic Evaluation of the Insertion Sites of the 2 Functional Bundles of the Anterior Cruciate Ligament Using 3-dimensional Computed Tomography. Am J Sports Med 2009; 17: (in press)

16. Kopf A, Musahl V, Tashman S, Szczodry M, Shen W, Fu FH. Systematic review of the femoral origin and tibial insertion morphology of the ACL. Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc. 2009; 17: 213-9.

17. Colombet P, Robinson J, Christel P, Franceschi JP, Djian P, Bellier G, Sbihi A.
Morphology of anterior cruciate ligament attachments for anatomic reconstruction: a cadaveric dissection and radiographic study.Arthroscopy 2006; 22:984-92.

18. Petersen W, Zantop T. Anatomy of the anterior cruciate ligament with regard to its two bundles.Clin Orthop Relat Res 2007; 454: 35-47.

19. Zantop T, Petersen W, Sekiya JK, Musahl V, Fu FH. Anterior cruciate ligament anatomy and function relating to anatomical reconstruction. Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc 2006; 14: 982-92.

20. Zantop T, Herbort M, Raschke MJ, Fu FH, Petersen W. The role of the anteromedial and posterolateral bundles of the anterior cruciate ligament in anterior tibial translation and internal translation. Am J Sports Med 2007; 35: 223-7

21. Morimoto Y, Ferretti M, Ekdahl M, Smolinski P, Fu FH. Tibiofemoral joint contact area and pressure after single- and double-bundle anterior cruciate ligament reconstruction. Arthroscopy 2009; 25: 62-9.

22. Lubowitz JH. Anteromedial portal technique for the anterior cruciate ligament femoral socket: pitfalls and solutions.Arthroscopy 2009; 25: 95-101.

23. Colvin AC, Shen W, Musahl V, Fu FH. Avoiding pitfalls in anatomic ACL reconstruction. Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc. 2009; 17: 956-63.

24. Ho JY, Gardiner A, Shah V, Steiner ME. Equal kinematics between central anatomic single-bundle and double-bundle anterior cruciate ligament reconstructions. Arthroscopy 2009; 25: 464-72.

25. Brophy RH, Pearle AD.Single-bundle anterior cruciate ligament reconstruction: a comparison of conventional, central, and horizontal single-bundle virtual graft positions.Am J Sports Med 2009; 37: 1317-23.

26. Kanaya A, Ochi M, Deie M, Adachi N, Nishimori M, Nakamae A.Intraoperative evaluation of anteroposterior and rotational stabilities in anterior cruciate ligament reconstruction: lower femoral tunnel placed single-bundle versus double-bundle reconstruction. Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc 2009; 17: 907-13.

27. Lehmann AK, Osada N, Zantop T, Raschke MJ, Petersen W.Femoral bridge stability in double-bundle ACL reconstruction: impact of bridge width and different fixation techniques on the structural properties of the graft/femur complex.Arch Orthop Trauma Surg 2009; 129:1127-32.

28. Moisala AS, Järvelä T, Harilainen A, Sandelin J, Kannus P, Järvinen M.The effect of graft placement on the clinical outcome of the anterior cruciate ligament reconstruction: a prospective study.Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc 2007; 15: 879-87.

29. Zantop T, Wellmann M, Fu FH, Petersen W. Tunnel positioning of anteromedial and posterolateral bundles in anatomic anterior cruciate ligament reconstruction: anatomic and radiographic findings. Am J Sports Med 2008; 36: 65-72.

30. Brophy RH, Wright RW, Matava MJ. Cost analysis of converting from single-bundle to double-bundle anterior cruciate ligament reconstruction.
Am J Sports Med 2009; 37: 683-7.


Tabel 1. Resultaten van dubbel- en enkel bundel VKB reconstructie (2 x n=10)


Figuren 1 t/m 3




Figuur 1. De voorste kruisband in een kadaver specimen. De afzonderlijke anatomische anteromediale en posterolaterale bundels zijn duidelijk te onderscheiden.








Figuur 2. Arthroscopische weergave van de femorale “footprint’ op de laterale femurcondyl. De linea intercondylare laterale is the superieure begrenzing van de VKB in 90° flexie (pijlen). De linea bifurcata laterale verloopt vrijwel loodrecht van de linea interccondylare laterale en verdeeld de fossa in de aanhechtingsplaatsen van de anteromediale (AM) en posterolaterale (PL) bundel (pijlen).






Figuur 3. Arthroscopische weergave van de tibiale “footprint’. Aanhechtingsplaatsen van de anteromediale (AM) en posterolaterale (PL) bundel. AKB: achterste kruisband, MFC: mediale femur condyl.

Voorste kruisband letsel. Opereren of afwachten?

Blessures tijdens het voetballen treden veelvuldig op. Of het nu een hamstring blessure betreft of een knieband- of enkelband band letsel, iedere voetballer krijgt er vroeg of laat mee te maken. Zijn deze blessures te voorkomen? Wij denken van wel. We weten allemaal dat bijvoorbeeld een goede warming up en de juiste training en techniek factoren zijn die preventief kunnen werken ten aanzien van sportblessures. Zo ook bij het voorste kruisband letsel, een van de meest voorkomende sportletsels die vaak tijdens het voetballen tot stand komen. Hoe zijn die te voorkomen? Momenteel is hier veel onderzoek naar gaande. Men denkt dat ook hier techniek maar waarschijnlijk ook het schoeisel en de conditie van het speelveld een belangrijke rol spelen. Wat te doen als er onverhoopt toch een voorste kruisband letsel ontstaat. In mijn praktijk merk ik dat het voor anderen vaak lastig is om tot de juiste diagnose te komen. Met andere woorden een voorste kruisband letsel wordt heel vaak niet direct herkent. Toch is dit niet zo moeilijk. Het verhaal van het gebeurde is vaak heel suggestief. Meestal zeggen mensen dat men de knie verdraaid heeft waarbij het onderbeen blijft staan en het been als het ware naar binnen klapt of erover heen gaat. Vaak horen mensen of zelfs de omstanders dan een knap of iets scheuren. Als ik zo een verhaal hoor dan weet ik meestal wel genoeg. Bijna altijd wordt de knie dan vrijwel onmiddellijk dik als gevolg van een bloeduitstorting van de verscheurde bloedvaten in en rond de voorste kruisband. Helaas wordt een voorste kruisband letsel heel vaak begeleid door een letsel van de meniscus en of letsels van de andere kniebanden. Wat dan? Moet een kruisband meteen operatief worden behandeld of kan ik het aanzien? Dit is een punt waar momenteel nog enige controverse over bestaat. Er zijn mensen die denken dat je kan afwachten. Mochten er instabiliteitklachten blijven dan pas bestaat er een indicatie voor operatief ingrijpen. Ik vind dat een riskante aanpak. Ik ben van mening dat als een jonge voetballer een volledige kruisband scheur oploopt in principe geopereerd moet worden, tenzij….. Er zullen heus wel mensen zijn die het zonder kruisband zullen redden maar wil je daar op wachten? En welke risico’s loop je voor de rest van het kniegewricht zoals voor de meniscus, het kraakbeen en de andere kniebanden als je het zonder voorste kruisband weer gaat proberen. Daarbij is het zo dat het sommige mensen misschien wel zal lukken maar er gebeurd zo veel met een kniegewricht als de kruisband eenmaal verdwenen is dat slijtage op de langere termijn vaak onvermijdelijk is. Daarbij is mijn ervaring dat spelers de knie instabiliteit door de foutieve voorlichting gaan negeren of accepteren. Als men dan uiteindelijk alsnog bij de orthopedisch chirurg komen is het wat betreft het voorkomen van slijtage vaak te laat. De instabiliteitklachten kunnen nog wel behandeld worden maar het is wel zonde. Dus wat mij betreft een kruisband operatie bij jonge actieve voetballers zo snel mogelijk doen. Er is dus wat betreft de voorlichting aan sporters, fysiotherapeuten en artsen nog veel werk te verrichten. Daarom ben ik blij dat ik bij deze de gelegenheid heb gekregen om hier iets is over te kunnen vertellen. Overigens begrijp mij niet verkeerd ik zeg niet dat iedere persoon met een voorste kruisband letsel hieraan geopereerd moet worden maar je moet wel heel erg sterk in je (voetbal)schoenen staan wil je besluiten hiervan af te zien. Veel sportplezier toegewenst!

M. Vischjager, orhopedisch chirurg
Medinova Kliniek Zestienhoven, Rotterdam
www.medinova.com